Kritisch denken in STEM en wetenschap
Hieronder kan je verschillende projecten vinden die focussen op een bepaald thema binnen het wetenschapsonderwijs: van denkvaardigheden rond wetenschap stimuleren in het lager onderwijs tot tips over hoe om te gaan met controverse in de wetenschapsklas. Je kan steeds het hands-on klasmateriaal inkijken en/of klasmateriaal in kaartjesvorm bestellen.
Welke thema's vind je op deze pagina?
-
Hoe stimuleer je denkvaardigheden rond wetenschap? | lager onderwijs
-
Hoe laat je jongeren reflecteren over wetenschap? | secundair onderwijs
-
Hoe prikkel je het waardegeladen en systeemdenken binnen duurzaamheidseducatie? | 10-14 jaar
-
Hoe ga je om met controverse thema's in de wetenschapsklas? | secundair onderwijs
-
Hoe geef je cultuurresponsief les om wetenschappelijke geletterdheid te stimuleren in de diverse klas? | 10-14 jaar
-
Hoe leer je jongeren wetenschappelijke ideeën ontwikkelen? | secundair onderwijs
-
Hoe stimuleer je met een dialogische aanpak denken en doen in een STEM-les? | lager en secundair onderwijs
Hoe stimuleer je denkvaardigheden rond wetenschap in het lager onderwijs?
Leeft een appel? Waar komt de wind vandaan? Kan een konijn aan wetenschap doen? Kan een robot ziek zijn? Leerlingen stellen vaak vanuit verwondering vragen over natuur, wetenschap en techniek. Maar hoe start je vanuit deze vragen een verdiepend gesprek? En hoe stimuleer je in het gesprek een onderzoekende en reflecterende houding bij leerlingen?
De Filozoo-methodiek is gebaseerd op de methode ‘filosoferen met kinderen’ waarin grote vragen van kinderen de aanzet vormen om met hen een onderzoeksgesprek te voeren. Filozoo ontwikkelde didactisch materiaal voor de 2de en 3de graad van het lager onderwijs waarmee je onmiddellijk aan de slag kan in de klas. Het materiaal bestaat uit grote vragen, oefeningen en FiloZoo-dieren. De FiloZoo-dieren helpen de kinderen om verschillende denkhoudingen aan te nemen tijdens het gesprek: de filokikker stimuleert leerlingen om grote vragen te stellen, de argumenteerbeer vraagt naar redenen, het twijfelschaap stelt zekerheden in vraag en exploraf daagt uit om op onderzoek te gaan.
Hoe laat je jongeren reflecteren over wetenschap?
Hoe werkt wetenschap? Wat doet een wetenschapper? Denken over wetenschap is uitdagend. Er leven bij leerlingen en studenten vele misverstanden over wetenschappen. In WetenschapsReflex werd leermateriaal voor de klas ontwikkeld. Dit thema wordt verder uitgewerkt in het lopende project Redeneerling, in het luik wetenschap (dat verder gaat onder de naam ‘WetenschapsReflex’).
Partners van dit project? Universiteit Antwerpen
Hoe prikkel je het waardegeladen en systeemdenken binnen duurzaamheidseducatie?
EcoZoo is een onderwijsmethodiek die kinderen via grote vragen en denkoefeningen uitdaagt om na te denken over duurzaamheid. Binnen thema’s zoals afval, technologie, water, klimaatverandering en biodiversiteit worden systemen, acties en waarden ontdekt en onderzocht. De denkoefeningen bieden een eenvoudige opstap (ook voor de minder ervaren leerkracht) om te werken rond duurzaamheid vanuit een dialoogmethode.
Mijn idee is veel veranderd. Want eigenlijk, ik vind altijd dat mijn ideeën de beste zijn en deze van de andere slecht. Maar ik heb nu gemerkt dat andere argumenten ook goed kunnen zijn.
Hoe ga je om met controverse thema's in de wetenschapsklas?
Steeds vaker duiken er controverses op in de wetenschapsklas, bijvoorbeeld over de evolutietheorie, seksualiteit of medische toepassingen. Polarisatie over deze thema’s kan de motivatie van leerlingen voor wetenschappen en school ondermijnen. De leraar speelt een centrale rol om deze controverse en polarisatie in de klas tegen te gaan. In dit project ontwikkelden we een methodiek om ethische en maatschappelijk gevoelige thema’s in een (superdiverse) wetenschapsklas aan te snijden. Enerzijds is er een reflectiebox voor leerkrachten. Deze bevat prikkelende vragen en casussen om samen met collega’s na te denken over controversiële samenlevingsthema’s in de (wetenschaps)klas. Anderzijds zijn er ook activiteiten ontworpen dat leerkrachten met hun leerlingen kunnen in de klas. Dit project richt zich voornamelijk op leerlingen van 14 tot 18 jaar.
Hoe geef je cultuurresponsief les om wetenschappelijke geletterdheid te stimuleren in de diverse klas? (10-14 jaar)
In dit project ontwikkelen we didactisch (beeld)materiaal om leerkrachten te ondersteunen in het gebruik van cultuurresponsief lesgeven (CRL) We gaan na in welke mate leerkrachten zich bekwaam voelen in het toepassen van CRL en onderzoeken het effect ervan op de wetenschappelijke geletterdheid bij 10- 14 jarige leerlingen met een lage SES en/of migratieachtergrond. Voorbeelden uit het buitenland leren dat cultuurresponsief lesgeven (CRL) leidt tot toenemende wetenschappelijke geletterdheid, vooral bij leerlingen met een lage SES en/of migratieachtergrond. De CRL leerkracht gebruikt technieken die (1) hoge verwachtingen naar alle leerlingen expliciet maken, (2) het cultureel kapitaal van leerlingen gebruiken en (3) ruimte maken voor de input van leerlingen.
Hoe stimuleer je met een dialogische aanpak denken en doen in een STEM-les?
Tijdens STEM-ontwerpprojecten gebeurt er veel in de klas. De leerlingen zijn druk bezig met ‘doen’, maar ‘denken’ ze ook voldoende na over wat ze doen? En hoe kan je dat denken van leerlingen coachen? De didactiek STEM3D geeft daarop en antwoord. De 3D’s staan voor Denken, Doen en Dialoog. We ontwikkelden een stappenplan dat heat denken over de eigen onderzoeks- en ontwerpactiviteiten omkadert en voorbeeld-dialogen die helpen om leerlingen te laten nadenken tijdens het ontwerpproces Doordachter doen dus, door in dialoog te gaan over wat je denkt. Het onderzoek werd uitgevoerd in de derde graad basis onderwijs en de eerste graad secundair onderwijs. De onderzoeksresultaten tonen dat de STEM3D didactiek leerlingen extra motiveert voor STEM ontwerp en hen tot doordachter ontwerpen aanzet.
Hoe leer je jongeren wetenschappelijke ideeën ontwikkelen?
Ideeënfabriek is een didactische methode om het proces van wetenschappelijke conceptvorming te vergemakkelijken bij leerlingen wetenschappen uit de eerste graad secundair onderwijs. Jongeren kunnen vaak wel in formuletaal en definities over wetenschappelijke begrippen spreken, maar kunnen deze concepten slechts moeizaam gebruiken in toepassingen. Ideeënfabriek probeert hieraan tegemoet te komen door meer nadruk te leggen op de talige conceptvorming in wetenschapsvakken, waar doorgaans de concepten slechts uit één invalshoek (de wiskundige formule) worden bekeken.